Iğdır’ın Üstüne Çöken Sessiz Tehdit

Doğu’nun Çukurovası olarak bilinen Iğdır’da, özellikle kış aylarında artan hava kirliliği hem halk sağlığını hem de günlük yaşamı ciddi şekilde tehdit ediyor.

Meteorolojik inversiyon, coğrafi çanak yapı, yoğun katı yakıt kullanımı ve sınır ötesi kirleticiler kentin hava kalitesini olumsuz yönde etkileyerek, en kritik seviyelere kadar inmesine sebep oluyor. Uzman görüşlerine göre, özellikle sabah ve akşam saatlerinde şehrin üzerine çöken pus tabakası, ciddi bir solunum riski oluşturuyor. Uzman değerlendirmelerine göre kirli havanın başlıca nedenleri arasında; kentin çanak topoğrafyası nedeniyle kirli havanın şehirde hapsolması, kış aylarında yoğun kömür ve düşük kaliteli yakıt kullanımı, konut ve küçük işletmelerde verimsiz ısınma sistemleri, şehir içi trafik yoğunluğu ve eski araçlar, Ermenistan ve İran sınırından taşınan sınır ötesi emisyonlar, Endüstriyel faaliyetlerdeki bacasız veya yetersiz filtreli yapılar ön planda geliyor. Akademisyenler, şehir planlamacıları ve yerel yönetim temsilcileri; doğalgaz kullanımının yaygınlaştırılması, yeşil kuşakların artırılması, toplu ulaşımın güçlendirilmesi ve sıkı emisyon denetimlerinin uygulanmasını öncelikli çözüm adımları olarak görüyor. Iğdır ovasının dağlarla çevrili olması, kış döneminde sık sık radiatif soğuma ve sıcaklık inversiyonları oluşturur. İnversiyon, yer seviyesindeki kirleticilerin dikey olarak yayılmasını engeller; bu nedenle emisyonlar yatayda birikir ve yüzey konsantrasyonları hızla yükselir. Bu fiziksel özellik, kentin kirleticilere “mahkum” olmasına yol açar. Iğdır Üniversitesi bünyesinde yapılan çevre çalışmaları da kirliliğin uzun vadeli etkilerini ortaya koyuyor. Bilimsel raporlara göre, kirlilik hem solunum yolu hastalıklarında artışa neden oluyor, hem de tarımsal verim üzerinde olumsuz etkiler yaratıyor. Havanın tamamen temizlenebilmesi için hem bireysel hem de kurumsal sorumlulukların bilinciyle; kirlilik yaratan davranışlara dikkat edilmesi gerekiyor. Trafik, yol tozu, inşaat, alt yapı çalışmaları, bozuk yollardan kaynaklanan toz taşınım PM₁₀ seviyelerini artırmakta ayrıca asfaltlanmamış yüzeyler, rüzgarlı dönemlerde partikül transferine katkıda bulunmaktadır. Havada asılı duran bu mikroskobik katı veya sıvı maddeler sağlığı ciddi boyutta tehdit etmektedir. Bir an önce kısa vadeli de olsa çözüm üzerinde çalışılmalı, aşama aşama orta ve uzun vadeli çözümler üretilmelidir. Yakıt desteği ve denetimi, toz kontrol sistemleri, hava kalitesi uyarıları, doğalgaz alt yapısının hızlandırılması, bozuk yol ve inşaat kaynaklı kirleticilerin kontrol altında tutulması, belediye tarafından düzenli yol yıkama ve toz bastırma faaliyetleri, kent merkezinde ağır tonajlı araçların girişinin sınırlandırılması, okul saatlerinde belirli bölgelerde araç yoğunluğu azaltma uygulamaları, düşük maliyetli PM sensörlerinin mahallelere yerleştirilmesi gibi önlemlerin gündeme alınması şehire az da olsa nefes aldırabilir. Haber / Erdal Yalçın